Arabarko

Naturguneak 1.717 hektarea ditu luze-zabaleran, eta gehien-gehiena berezko oihanek hartua dute. Altuerak, lurraldearen orientazioak eta iraganeko baso-lanek baldintzaturik, oihan mota hau edo bestea hazten da: pagadiak, harizti ilaundunak, izeidiak, barnealdeko artadiak eta pinu gorriko pinudiak. Hain zuzen, pinudiak dira jaun eta jabe azaleraren erdian baino gehiagoan. 

Oihan gehienak masa gazteak dira. Baina, halaber, badira ale zahar samarreko oihan txikiak, aunitz ez badira ere; haritzak, bereziki, Galozeko eta Bidankozeko bazterretan. Era berean, fuste lodiko ezkiak daude Gorzako Los Rellanos parajetik hurbileko baso misto batean. Zuhaitzok balio ekologiko handia dute, faunaren eta floraren aterpe baitira, oihan zaharretan ohi denez; kakalardo mehatxatuen eta baso-saguzarren babesleku, hain zuzen ere.

Naturgune isil honetan, harkaizti txikiak daude. Handiena Arabarko da, baina badira barreiatuak hainbat haitz txiki, hala nola Lutoa, Larrea, Arratea edoo Maskilapotxa, eta horiei guztiei loturik, hartxingadiak lotuta daude. Habitat hauetan fauna- eta flora-espezie katalogatuak, mehatxatuak eta interesekoak bizi dira.

Harkaiztietako hainbat hegaztik aukeratu dute bizilekutzat toki hau; adibidez, ugatzak, arrano beltzak, sai zuriak eta belatxinga mokogorriak. Oihanetako beste espezie bereizgarri batzuk ere bizi dira, horien artean, okil beltza; haren soinua udaberriro entzuten dugu Arabarkoko pinudietan. Egiazki zoragarria da Europako okilik handienaren lana ikustea, hau da, nola jotzen duen mokoarekin enborra emeak erakartzeko eta kumeendako habia egiteko: ikuskizun zoragarria baina ez bakarra.

Izan ere, landareak loratu eta bazterrak kolorez janzten diren urtaroan, bi pinpilinpauxa panpoxen hegaldi liluragarria gertatzen da. Graellsia isabelae izeneko tximeletak gogoko du pinudien artean mugitzea. Esaten da “Europako lepidopterorik ederrena” dela, kolore berde bizia duelako, zain marroi gorrixkek ildaskatua. Bestea, berriz, Euphpdria aurinia tximeleta da; orban laranja, hori eta marroi arras distiratsuak ditu. Aise ikusiko dugu atxaparren artean hegan, landare hori baita haren elikagairik gogokoena.

Mendez mende, azienda-pasabide

Gaur egun, azienda gutxi dabil Arabarkoko toki gehienetan, baina mendez mende ugaria izan da, Erronkariarren Errege Ardibideak naturgunea zeharkatzen duelako. Nafarroako ardi transhumantzia-biderik zaharrenetakoa da, artzainek gizaldiz gizaldik erabilitakoa. Izan ere, uda ondoren, artaldeak Erronkariko bortuetako bazkalekuetatik Errege Bardeako estepetaraino eramateko  erabili da. Bidea Galozeko eta Gorzako udal-mugartetatik hurbil pasatzen da, Bidankozeko lurren parean.

Horrez gain, beste bi ibilbide daude balizaturik: PR-NA63 herribidea (gutxi seinaleztaturik) eta Robrar Ibilbidea. Halaber, badira mendiko bizikletaz ibiltzeko ibilbide seinaleztatuak. Ibilbide gehienek landaretza-eremu arras itxiak eta bazter malkartsuak zeharkatzen dituzte, baina merezi du, merezi duenez, ikuspegiak izugarriak baitira. Hainbat kasko aipatze aldera, Arburua, Santa Agata, Arazeki, Ori, eta Pirinio guztiak, oro har.

Inguru honetan ere ehiztariak dabiltza. Lau ehiza-barruti daude, eta batez ere, oilagor, orkatz eta basurde ehizan aritzen dira.